منطقه حفاظتشده جهاننما
منطقه حفاظتشده جهاننما: جواهری در دل استان گلستان
استان گلستان، یکی از استانهای شمالی ایران، به دلیل داشتن طبیعت بکر و متنوع، جاذبههای طبیعی زیادی را در دل خود جای داده است. در این میان، منطقه حفاظتشده جهاننما، با تنوع زیستی و چشماندازهای خیرهکنندهاش، بهعنوان یکی از زیباترین مناطق طبیعی استان گلستان شناخته میشود. این منطقه که در جنوب شرقی شهرستان کردکوی قرار دارد، نه تنها از منظر اکولوژیکی اهمیت ویژهای دارد، بلکه به دلیل دارا بودن مناظر طبیعی و حضور گونههای نادر و منحصر بهفرد جانوری، از جاذبههای مهم گردشگری گلستان بهشمار میآید. در این مقاله به بررسی ویژگیهای جغرافیایی، زیستمحیطی، تاریخی و گردشگری این منطقه خواهیم پرداخت.
۱. جغرافیا و موقعیت منطقه حفاظتشده جهاننما
منطقه حفاظتشده جهاننما در جنوب شرقی شهرستان کردکوی و در دامنههای رشتهکوه البرز قرار دارد. این منطقه از یک سو به دشتهای وسیع و سرسبز استان گلستان و از سوی دیگر به کوهستانها و درههای عمیق و شگفتانگیز محدود میشود. منطقه جهاننما مساحتی حدود ۵۰۳۴۰ هکتار را در بر میگیرد و بهعنوان دومین منطقه وسیع حفاظتشده استان گلستان پس از پارک ملی گلستان شناخته میشود.
موقعیت جغرافیایی خاص این منطقه و همجواری آن با پارک ملی گلستان، باعث شده تا جهاننما بهعنوان یکی از کانونهای اصلی حفاظت از تنوع زیستی در شمال ایران محسوب شود. این منطقه با داشتن اکوسیستمهای مختلف شامل جنگلهای هیرکانی، مراتع کوهستانی و رودخانهها، به یکی از مناطق منحصر بهفرد برای حفاظت از گونههای جانوری و گیاهی تبدیل شده است.
۲. ویژگیهای اکولوژیکی و زیستمحیطی
منطقه حفاظتشده جهاننما بهدلیل شرایط جغرافیایی خاص خود، دارای تنوع زیستی بسیار زیادی است که شامل گونههای مختلف گیاهی و جانوری میشود. این منطقه بهعنوان یک زیستگاه مهم برای بسیاری از گونههای در حال انقراض و نادر، به ویژه در زمینه حیاتوحش، شناخته میشود.
الف. گونههای گیاهی
منطقه جهاننما از منظر گیاهی بسیار غنی است و بهویژه جنگلهای هیرکانی که در مناطق شمالی ایران گسترده شدهاند، از ویژگیهای برجسته این منطقه به شمار میروند. این جنگلها، که به عنوان میراث طبیعی یونسکو ثبت شدهاند، زیستگاه انواع درختان پهنبرگ و درختچهها هستند. از جمله مهمترین گونههای گیاهی که در این منطقه مشاهده میشوند میتوان به درختان بلوط، ممرز، زبانگنجشک، افرا، و گردو اشاره کرد.
این جنگلها بهطور طبیعی در کنار مراتع کوهستانی و رودخانهها قرار دارند که تنوع گیاهی را در سطح این منطقه افزایش داده است. پوشش گیاهی متنوع منطقه باعث شده که جهاننما بهعنوان یک منبع طبیعی مهم برای حفظ و گسترش گونههای گیاهی بومی در نظر گرفته شود.
ب. گونههای جانوری
منطقه حفاظتشده جهاننما، یکی از بهترین زیستگاهها برای گونههای نادر و در حال انقراض در ایران است. در این منطقه، حیوانات مختلفی از جمله گونههای بزرگ و کوچک حیاتوحش زندگی میکنند که بسیاری از آنها تحت تهدیدات مختلف قرار دارند.
- گوزن زرد ایرانی: یکی از گونههای برجستهای که در این منطقه زندگی میکند، گوزن زرد ایرانی است. این گونه که در حال حاضر در حال انقراض است، در جهاننما بهعنوان یکی از گونههای تحتحمایت محیطزیست، مورد مراقبت و حفاظت قرار دارد.
- مرال (گوزن قرمز): این گونه از گوزنها نیز در جهاننما به وفور دیده میشود و در کنار دیگر گونههای بزرگ، بهویژه در فصول پاییز و زمستان، حرکت میکند.
- پلنگ ایرانی: از دیگر گونههای مهم جانوری منطقه، پلنگ ایرانی است که یکی از زیرگونههای در معرض خطر این حیوان در سطح جهانی است. حضور پلنگها در جهاننما نشاندهنده اکوسیستم سالم و حیاتوحش غنی این منطقه است.
- خرس قهوهای: خرس قهوهای یکی دیگر از جانوران بزرگ و حفاظتشدهای است که در منطقه جهاننما زندگی میکند. این گونه نیز بهعنوان یک شاخص برای سلامتی اکوسیستم منطقه شناخته میشود.
- گونههای پرندگان: علاوه بر گونههای پستانداران، منطقه جهاننما زیستگاه مناسبی برای پرندگان مختلف نیز میباشد. از جمله پرندگان نادر که در این منطقه یافت میشوند، میتوان به شاهین، عقاب طلایی، کبک، و گونههای مختلف آوایی اشاره کرد.
۳. تاریخچه و حفاظت منطقه
منطقه حفاظتشده جهاننما از سال ۱۳۵۴ بهعنوان یکی از مناطق حفاظتشده کشور معرفی شد. این منطقه با هدف حفظ تنوع زیستی، جلوگیری از انقراض گونههای نادر جانوری و گیاهی، و کنترل و مدیریت شکار و بهرهبرداریهای طبیعی تأسیس شد. از آن زمان تاکنون، این منطقه تحت نظارت دقیق سازمان محیطزیست قرار دارد و با همکاری سازمانهای دولتی و غیردولتی، اقدامات حفاظتی زیادی در این منطقه انجام شده است.
الف. آغاز فعالیتهای حفاظتی
در اوایل دهه ۵۰، با توجه به تهدیدات جدی برای زیستگاههای طبیعی کشور، از جمله شکار بیرویه و تخریب اکوسیستمها، منطقه جهاننما تحت حفاظت قرار گرفت. اقدامات اولیه در این راستا شامل ممنوعیت شکار و تخریب منابع طبیعی و ایجاد ایستگاههای نظارتی و محیطبانی بود. در سالهای بعد، با توسعه برنامههای حفاظتی، تلاشها برای حفظ و بازسازی جمعیتهای جانوری و گیاهی این منطقه شدت یافت.
ب. فعالیتهای تحقیقاتی و علمی
در سالهای اخیر، فعالیتهای تحقیقاتی و علمی مختلفی در این منطقه انجام شده است. این تحقیقات عمدتاً در زمینههای اکولوژی، زیستشناسی حیاتوحش و مدیریت منابع طبیعی متمرکز بوده است. بهعنوان نمونه، مطالعات مربوط به جمعیتسنجی گوزنهای زرد و مرالها، ارزیابی وضعیت گونههای در خطر انقراض، و بررسی تأثیرات تغییرات اقلیمی بر زیستگاههای طبیعی از جمله این تحقیقات میباشند.
۴. جاذبههای گردشگری و اکوتوریسم
منطقه حفاظتشده جهاننما بهدلیل داشتن طبیعت زیبا، مناظر کوهستانی، جنگلهای انبوه، و تنوع جانوری، به یکی از جاذبههای گردشگری محبوب در استان گلستان تبدیل شده است. این منطقه بهویژه برای علاقهمندان به اکوتوریسم، کوهنوردی، عکاسی از طبیعت، و مشاهده حیاتوحش جذاب است.
الف. کوهنوردی و مسیرهای پیادهروی
جهاننما با داشتن کوههای بلند و مسیرهای پیادهروی متنوع، مکان مناسبی برای علاقهمندان به کوهنوردی و طبیعتگردی است. مسیرهای مختلفی برای پیمایش در این منطقه وجود دارد که از ارتفاعات بلند تا درههای عمیق و پوشیده از جنگل ادامه دارند. این مسیرها نه تنها فرصتهایی برای ورزش در دل طبیعت فراهم میکنند، بلکه چشماندازهای خیرهکنندهای از دشتها، کوهها، و جنگلها به گردشگران ارائه میدهند.
ب. مشاهده حیاتوحش
گردشگران علاقهمند به مشاهده حیاتوحش میتوانند با همراهی راهنمایان محلی و با رعایت اصول اخلاقی، به دیدن گونههای جانوری نادر منطقه مانند گوزن زرد ایرانی و پلنگ ایرانی بپردازند. این تجربه نه تنها برای علاقهمندان به حیاتوحش جذاب است، بلکه فرصتی برای آشنایی با حفاظت از گونههای در حال انقراض و اهمیت اکوسیستمهای طبیعی به شمار میرود.
ج. عکاسی طبیعت
منطقه جهاننما با چشماندازهای منحصر بهفرد و تنوع بینظیر گیاهی و جانوری، یک مکان ایدهآل برای عکاسان طبیعت است. عکاسان میتوانند در این منطقه از **مناظر کوهستانی، جنگل باشد.