مسجد جامع خرمآباد
مسجد جامع خرمآباد: میراثی از دوره صفوی
مسجد جامع خرمآباد یکی از مهمترین و تاریخیترین بناهای مذهبی این شهر است که با معماری زیبا و قدمتی که به دوران صفوی بازمیگردد، از جاهای دیدنی و جاذبههای گردشگری خرمآباد به شمار میرود. این مسجد که در مرکز شهر قرار دارد، نماد هنر و فرهنگ اسلامی در دوران صفویه است و همچنان پس از گذشت قرون متمادی، محل عبادت و تجمع مردم این دیار محسوب میشود.
تاریخچه مسجد جامع خرمآباد
مسجد جامع خرمآباد در ابتدا در سال ۹۷۰ هجری قمری (تقریباً ۱۵۶۲ میلادی) به دستور شاه پرور سلطان، دختر اغوربیگ، ساخته شد. اغوربیگ یکی از حاکمان مشهور دوران صفوی و رئیس یکی از خانوادههای سلطنتی بود که دستور ساخت این مسجد را برای رونق بخشیدن به امور مذهبی و دینی در خرمآباد صادر کرد. مسجد در ابتدا بهعنوان یک مسجد جامع برای اقامه نمازهای روزانه و مراسمهای مذهبی در نظر گرفته شد.
این مسجد در دورههای مختلف تاریخی دچار تغییرات و مرمتهایی شده است. در دورههای صفوی و قاجار، اقدامات مختلفی برای حفظ و ترمیم این بنا انجام شد تا بهعنوان یک میراث فرهنگی و مذهبی، از آسیبهای ناشی از گذر زمان در امان بماند.
معماری مسجد جامع خرمآباد
مسجد جامع خرمآباد با معماری منحصر بهفرد خود که در آن از اصول معماری اسلامی و ایرانی بهرهبرداری شده است، از آثار باستانی و دینی برجسته در ایران محسوب میشود. در این بخش، به برخی از ویژگیهای مهم معماری این مسجد اشاره خواهیم کرد.
1. ساختمان اصلی و گنبد
ساختمان اصلی مسجد شامل یک صحن بزرگ است که در آن گنبدی بزرگ و زیبا قرار دارد. این گنبد که در بالای نمازخانه مسجد ساخته شده، یکی از ویژگیهای بارز معماری اسلامی است که بهویژه در دوران صفوی با دقت و ظرافت خاصی طراحی و ساخته میشده است. گنبد مسجد جامع خرمآباد با طراحی زیبا و ضخامت مناسب، نور را بهطور یکنواخت به فضای داخلی منتقل میکند و علاوهبر جنبه زیباییشناسی، نقش مهمی در تهویه مناسب هوای مسجد ایفا میکند.
2. منارهها
یکی از ویژگیهای خاص مسجد جامع خرمآباد، منارههای بلند و زیبا است که در دو طرف مسجد قرار دارند. این منارهها از سنگ و آجر ساخته شدهاند و ارتفاع آنها بهطور قابل توجهی نسبت به سایر ساختمانها و بناهای اطراف بلند است. این منارهها بهعنوان نمادی از دین و دیانت، در هنگام اذان مردم را به نماز فرا میخوانند.
3. تزئینات داخلی و کاشیکاری
کاشیکاریهای زیبا و رنگارنگ یکی از مشخصههای اصلی معماری این مسجد است. تزئینات کاشیکاری در دیوارها، گنبدها و منارههای مسجد بهطور خاص طراحی شدهاند و در آنها از اشکال هندسی، نقوش اسلامی و اسلیمی استفاده شده است. کاشیهای فیروزهای و سرمهای در کنار نقوش گل و بوته، جلوهای دلنشین به فضای داخلی مسجد بخشیدهاند. این تزئینات علاوهبر زیبایی، نمایانگر هنر عالی ایرانی در دوران صفوی هستند.
4. نقوش و خوشنویسیهای مذهبی
دیوارهای مسجد جامع خرمآباد با خطاطیها و نقوش مذهبی تزئین شده است. این خطاطیها معمولاً شامل آیات قرآن کریم، نامهای مقدس ائمه اطهار و عبارات مذهبی هستند که در کنار سایر تزئینات، فضایی معنوی و روحانی را در داخل مسجد ایجاد کردهاند. خوشنویسیها در این مسجد با خط نستعلیق و ثلث انجام شده و نمایانگر هنرهای دستی آن دوران است.
5. حیاط و صحن داخلی
مسجد جامع خرمآباد دارای صحن وسیعی است که با حوضهای آبنما و درختان سرسبز تزئین شده است. این صحن وسیع بهعنوان فضای عبادت و مراسمهای مذهبی مورد استفاده قرار میگیرد. در اطراف صحن، ایوانها و رواقهایی ساخته شده که فضایی آرام و دلانگیز برای نمازگزاران فراهم میکند.
مرمتها و تغییرات در طول زمان
از زمان ساخت مسجد جامع خرمآباد تا به امروز، این بنا تغییرات و مرمتهای زیادی را پشت سر گذاشته است. در دوران صفوی و قاجار، این مسجد دچار ترمیم و بازسازیهایی شد تا بهعنوان یک مکان مذهبی فعال باقی بماند. در اواخر دوران قاجار، این بنا بار دیگر تحت بازسازی قرار گرفت تا ویژگیهای معماری آن حفظ شود و بهطور مستمر از آن بهرهبرداری شود.
همچنین در دورههای اخیر، بهویژه پس از ثبت این مسجد بهعنوان یک اثر ملی در فهرست آثار فرهنگی و تاریخی ایران، اقدامات متعددی برای مرمت و حفظ اصالت معماری آن انجام شد.
اهمیت مذهبی و اجتماعی مسجد جامع خرمآباد
مسجد جامع خرمآباد نهتنها بهعنوان یک بنای تاریخی با ارزش، بلکه بهعنوان یک مرکز مذهبی و اجتماعی نیز شناخته میشود. این مسجد بهویژه در ایام مختلف سال میزبان مراسمهای مذهبی از جمله نمازهای جمعه، مراسم عزاداری و سایر رویدادهای مذهبی است. از آنجا که این مسجد بهعنوان یک مکان مقدس شناخته میشود، مردم خرمآباد در مراسم مذهبی و اجتماعی خود نقش پررنگی در آن دارند.
این مسجد همچنین بهعنوان یک مکان آموزشی برای آموزش اصول دینی و مذهبی به جوانان و علاقهمندان به قرآن و معارف اسلامی در نظر گرفته شده است.