منطقه حفاظتشده اشترانکوه
منطقه حفاظتشده اشترانکوه: گوهری در طبیعت ایران
منطقه حفاظتشده اشترانکوه یکی از زیباترین و مهمترین ذخایر طبیعی ایران است که به دلیل تنوع زیستی، مناظر طبیعی خیرهکننده، و اهمیت زیستمحیطی خود، جایگاهی ویژه در میان مناطق حفاظتشده کشور دارد. این منطقه که در استان لرستان واقع شده، با طبیعت بکر، اقلیم منحصربهفرد، و وجود گونههای متنوع گیاهی و جانوری، همچون نگینی در قلب زاگرس میدرخشد.
تاریخچه حفاظت از اشترانکوه
حفاظت از اشترانکوه به دهه ۱۳۴۰ بازمیگردد. در سال ۱۳۴۰، این منطقه با نام “قرق اختصاصی تیان” بهعنوان شکار ممنوع اعلام شد. این وضعیت تا سال ۱۳۴۹ ادامه داشت، زمانی که سازمان شکاربانی و نظارت بر صید وقت، با گسترش محدوده، ارتفاعات سفیدکوه بزرگ و کوچک، پریزکوه، گزرسون، سرسبز، تخت کالا، اسینه، بادی بزرگ و کوچک، گچه، و گولک را به منطقه اضافه کرد و آن را بهعنوان منطقه حفاظتشده اشترانکوه به رسمیت شناخت.
این منطقه حفاظتشده اکنون با وسعتی بالغ بر ۱۰۴ هزار هکتار، یکی از بزرگترین و مهمترین مناطق طبیعی ایران بهشمار میرود و نقش مهمی در حفاظت از تنوع زیستی کشور ایفا میکند.
ویژگیهای اقلیمی و طبیعی
منطقه اشترانکوه از اقلیمهایی متنوع، از مدیترانهای معتدل تا مرطوب و سرد، برخوردار است. این تنوع اقلیمی ناشی از دمای متوسط سالانه چهار تا ۱۲ درجه سانتیگراد و بارندگی متوسط سالانه ۵۰۰ تا ۹۰۰ میلیمتر است. چنین شرایطی باعث ایجاد زیستبومی خاص و مناسب برای رشد گونههای متنوع گیاهی و جانوری شده است.
رشتهکوه اشترانکوه که به “آلپ ایران” نیز شهرت دارد، یکی از بارزترین ویژگیهای جغرافیایی این منطقه است. بلندترین قله این رشتهکوه، “سن بران”، با ارتفاع ۴۱۵۰ متر، چشماندازی باشکوه از این منطقه ارائه میدهد.
جاذبههای طبیعی منطقه اشترانکوه
- دریاچه گهر
یکی از مشهورترین و زیباترین دریاچههای ایران، دریاچه گهر، در قلب اشترانکوه قرار دارد. این دریاچه که به “نگین اشترانکوه” معروف است، با آب زلال و مناظر شگفتانگیز، سالانه گردشگران بسیاری را به خود جذب میکند. - تونل برفی ازنا
این تونل طبیعی و زیبا که در دامنههای اشترانکوه قرار دارد، با دیوارههای یخی و فضای منحصربهفرد خود یکی از جاذبههای دیدنی منطقه است. - چشمه قلقل
این چشمه که در نزدیکی روستای دربند قرار دارد، با آب زلال و محیط سرسبز خود، فضایی آرامشبخش و دلپذیر برای گردشگران فراهم میکند. - دره تخت
یکی دیگر از جاذبههای دیدنی اشترانکوه، دره تخت است که با مناظر طبیعی زیبا و مسیرهای کوهنوردی، تجربهای بینظیر برای علاقهمندان به طبیعتگردی ارائه میدهد.
تنوع زیستی منطقه
منطقه حفاظتشده اشترانکوه دارای پوشش گیاهی و جانوری متنوعی است که بسیاری از آنها مختص این ناحیه هستند. از گونههای گیاهی میتوان به انواع گیاهان دارویی مانند گل گاوزبان، کنگر، و باریجه اشاره کرد. این منطقه همچنین زیستگاه گونههای مهمی از حیات وحش است، از جمله:
- پستانداران: خرس قهوهای، پلنگ، بز کوهی، گراز، و گرگ.
- پرندگان: عقاب طلایی، کبک، و هما.
- ماهیان: گونههای مختلفی از ماهیان سردآبی در رودخانهها و دریاچههای منطقه یافت میشوند.
چالشها و تهدیدات منطقه حفاظتشده اشترانکوه
رغم اهمیت بالای زیستمحیطی، منطقه اشترانکوه با تهدیدات متعددی مواجه است:
- حضور عشایر و روستاهای متعدد: وجود جمعیت انسانی در حاشیه و داخل منطقه، باعث تغییرات زیستمحیطی و افزایش فشار بر منابع طبیعی شده است.
- وفور سلاح و شکار غیرمجاز: شکار غیرقانونی گونههای جانوری یکی از مهمترین تهدیدات برای تنوع زیستی منطقه است.
- اراضی کشاورزی و معادن: گسترش زمینهای کشاورزی و بهرهبرداری از معادن باعث تخریب زیستگاههای طبیعی و کاهش منابع آبی شده است.
- گردشگری غیرمسئولانه: افزایش تعداد گردشگران بدون رعایت اصول حفاظت از محیطزیست، به تخریب پوشش گیاهی و آلودگی منطقه منجر شده است.
- برداشت بیرویه گیاهان دارویی: برداشت بیرویه گیاهان دارویی و خوراکی باعث کاهش تنوع گیاهی و اختلال در اکوسیستم منطقه شده است.
پیشنهادات برای حفاظت بهتر
- آموزش و آگاهیبخشی: افزایش سطح آگاهی جوامع محلی و گردشگران در مورد اهمیت حفاظت از محیطزیست.
- تقویت نظارت: افزایش نیروهای حفاظتی و استفاده از فناوریهای نوین برای نظارت بهتر بر منطقه.
- توسعه گردشگری پایدار: طراحی برنامههای گردشگری سازگار با محیطزیست برای کاهش فشار بر منابع طبیعی.
- حمایت از جوامع محلی: ایجاد فرصتهای اقتصادی پایدار برای جوامع محلی بهمنظور کاهش وابستگی به منابع طبیعی.