حمام هوره
حمام هوره: میراثی تاریخی و فرهنگی در دل شهرستان سامان
حمام هوره یکی از آثار تاریخی و فرهنگی برجسته در شهرستان سامان در استان چهارمحال و بختیاری است که قدمت آن به ۷۰۰ سال پیش بازمیگردد. این حمام که بهعنوان یکی از مکانهای دیدنی شهرستان سامان شناخته میشود، در روستای هوره واقع شده و نمایانگر تاریخی غنی و تمدن دیرینه این منطقه است. متأسفانه با وجود اهمیت فرهنگی و تاریخی آن، این حمام در سالهای اخیر دچار آسیبهای جدی شده و بخشهای زیادی از آن از بین رفته است. در این مقاله به بررسی تاریخچه، معماری، وضعیت کنونی و چالشهای نگهداری حمام هوره پرداخته خواهد شد.
۱. تاریخچه حمام هوره
حمام هوره در روستای هوره، که در نزدیکی رودخانه زایندهرود در شهرستان سامان واقع شده، قدمتی طولانی دارد و به دوران صفوی برمیگردد. این حمام، که بهعنوان یکی از مهمترین آثار تاریخی این روستا محسوب میشود، بهویژه در زمانهای گذشته، نقشی کلیدی در زندگی روزمره اهالی روستا ایفا میکرد. همانطور که در بسیاری از روستاهای قدیمی، حمامها نه تنها مکانی برای نظافت و پاکیزگی، بلکه محلی برای اجتماعات اجتماعی و فرهنگی نیز بودند، حمام هوره نیز یکی از این مکانها به شمار میرفت.
در گذشته این حمام بهطور خاص بهصورت یک خزانهای طراحی شده بود که دارای ستونهای سنگی مستحکم بود. در داخل این بنا، یک دیگ مسی بزرگ برای گرم کردن آب وجود داشت که وظیفه تأمین آب داغ برای اهالی روستا را بر عهده داشت. دیگ مسی این حمام از اهمیت خاصی برخوردار بود و در گذشته جزو یکی از اجزای اصلی برای فعالیتهای حمام به شمار میرفت.
۲. معماری حمام هوره
معماری حمام هوره به سبک سنتی و با استفاده از مصالح بومی و طبیعی ساخته شده بود. در طراحی این حمام از اصول معماری ایرانی در دوره صفوی بهره گرفته شده است، که شامل استفاده از ستونهای سنگی و سقفهای طاقی برای ایجاد فضایی گرم و مناسب برای حمام کردن است. فضای داخلی حمام بهگونهای طراحی شده بود که علاوه بر تأمین نیازهای بهداشتی اهالی، بهعنوان مکانی برای تجمعات اجتماعی و فرهنگی نیز عمل کند.
از دیگر ویژگیهای جالب معماری حمام هوره میتوان به استفاده از نورگیرها و دریچههای تهویه اشاره کرد که باعث تهویه مناسب هوا و کاهش دمای داخل حمام در روزهای گرم سال میشد. در آن زمان، حمامهای سنتی بهگونهای ساخته میشدند که در عین سادگی، هم از نظر کارکرد و هم از نظر زیباییشناسی، از استانداردهای بالایی برخوردار بودند.
۳. وضعیت کنونی حمام هوره
متأسفانه در حال حاضر وضعیت حمام هوره چندان مطلوب نیست. بسیاری از بخشهای این بنا در طول سالها تخریب شده است. در سال ۱۳۶۴، به دلیل بیتوجهی مسئولین، دیگ مسی بزرگ حمام که نقش اصلی در گرم کردن آب را داشت، بهفروش رفت و به این ترتیب یکی از اجزای اصلی این حمام از دست رفت. این تصمیم نه تنها به کاهش ارزش تاریخی این مکان افزود بلکه باعث شد که بسیاری از اهالی روستا از فقدان این اثر تاریخی احساس ناراحتی کنند.
امروزه بنای حمام هوره بیشتر بهصورت مدفون زیر خاک قرار دارد و تنها بخشهای سالمی از آن همچون سرستونهای سنگی هنوز باقی ماندهاند. این بخشهای باقیمانده، که در اصل از ستونهای سنگی بودهاند، نشاندهنده قدمت و عظمت معماری این حمام هستند. با این حال، بیشتر قسمتهای آن بهدلیل فرسایش، خاکریزی و بیتوجهیهای مکرر، بهشدت آسیب دیده است.
۴. چالشهای نگهداری و مرمت حمام هوره
یکی از مهمترین چالشهای نگهداری و مرمت حمام هوره، کمبود منابع مالی و همچنین بیتوجهیهای تاریخی در گذشته بوده است. با توجه به اینکه این حمام یک اثر تاریخی و فرهنگی با ارزش است، نیاز به توجه ویژه از سوی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان چهارمحال و بختیاری دارد.
اگرچه برخی اقدامات برای مرمت این بنا انجام شده است، اما هنوز اقدامات گستردهتری برای حفظ این اثر تاریخی و بازسازی آن ضروری است. مرمت کامل این حمام میتواند علاوه بر حفظ این اثر تاریخی، باعث جذب گردشگران بیشتری به روستای هوره و شهرستان سامان شود و به رونق صنعت گردشگری در این منطقه کمک کند. از سوی دیگر، مرمت حمام هوره میتواند به حفظ و ترویج فرهنگ و معماری ایرانی کمک کرده و نسلهای آینده را با تاریخ و سنتهای گذشته آشنا سازد.
۵. اهمیت فرهنگی و گردشگری حمام هوره
حمام هوره بهعنوان یک اثر تاریخی و فرهنگی، علاوه بر ویژگیهای معماریاش، در سطح گردشگری نیز اهمیت زیادی دارد. روستای هوره، که خود یکی از مکانهای دیدنی شهرستان سامان محسوب میشود، از جاذبههای گردشگری منطقه به شمار میآید. بازدید از حمام هوره و شناختن تاریخچه آن میتواند تجربهای خاص و آموزنده برای علاقهمندان به تاریخ و فرهنگ ایران فراهم آورد.
وجود آثار تاریخی مانند حمام هوره میتواند به ارتقای صنعت گردشگری در این منطقه کمک کند و باعث جذب گردشگران داخلی و خارجی به روستا و شهرستان سامان شود. علاوه بر این، مرمت و بازسازی این حمام بهعنوان یک پروژه فرهنگی میتواند توجه مسئولین به حفظ آثار تاریخی منطقه را جلب کرده و زمینهساز حفاظت از دیگر آثار تاریخی شهرستان سامان گردد.
حمام هوره با قدمت ۷۰۰ ساله خود، یکی از مهمترین آثار تاریخی و فرهنگی شهرستان سامان در استان چهارمحال و بختیاری است که نشاندهنده تاریخ غنی این منطقه و نقش مهم آن در زندگی روزمره اهالی روستاها است. متأسفانه در سالهای اخیر به دلیل بیتوجهی و کمبود منابع، این بنا دچار آسیبهای جدی شده است و بیشتر قسمتهای آن به زیر خاک رفته است.
اگرچه این حمام دیگر مانند گذشته بهعنوان مکانی برای استفاده عمومی کاربرد ندارد، اما هنوز میتواند بهعنوان یکی از جاذبههای تاریخی و گردشگری شهرستان سامان شناخته شود. اقدامات فوری برای مرمت و حفاظت از این اثر تاریخی ضروری است تا این حمام زیبا و تاریخی به عنوان نمادی از فرهنگ و معماری ایرانی برای نسلهای آینده حفظ شود.