منطقه حفاظت شده میان جنگل: نگینی در دل طبیعت فسا

منطقه حفاظت شده میان جنگل واقع در شهرستان فسا، یکی از زیباترین و غنی‌ترین اکوسیستم‌های طبیعی ایران است. این منطقه به خاطر تنوع زیستی بالای گیاهی و جانوری خود، به عنوان یکی از مهم‌ترین مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست کشور شناخته می‌شود. در این مقاله به بررسی تاریخچه، ویژگی‌ها، تنوع زیستی، اهمیت زیستگاهی، فعالیت‌های حفاظتی و جاذبه‌های گردشگری این منطقه خواهیم پرداخت.

1. تاریخچه

1.1. تشکیل منطقه حفاظت شده

منطقه میان جنگل در سال 1367 به عنوان یکی از مناطق «شکار ممنوع» معرفی شد. این تصمیم به منظور حفاظت از گونه‌های جانوری و گیاهی موجود در این منطقه اتخاذ گردید. با توجه به اهمیت زیستگاهی و اکولوژیکی این ناحیه، در سال 1375 با مساحت تقریبی 56 هکتار، به عنوان یک «منطقه حفاظت شده» به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست پیوست.

1.2. اهداف حفاظتی

هدف اصلی از ایجاد این منطقه حفاظت شده، حفاظت از تنوع زیستی، احیای اکوسیستم‌ها، و حفاظت از گونه‌های در حال انقراض و در معرض خطر است. این اقدامات به منظور جلوگیری از تخریب زیستگاه‌ها و ارتقاء سطح آگاهی جامعه درباره اهمیت حفظ محیط زیست صورت گرفته است.

2. ویژگی‌های جغرافیایی

2.1. تقسیمات جغرافیایی

این منطقه به دو قسمت غربی و شرقی تقسیم می‌شود.

• قسمت غربی: این بخش شامل کوه‌ها و کوهپایه‌ها است که نمایی چشم‌نواز و طبیعی را به وجود آورده‌اند. این کوه‌ها به عنوان منبعی برای آب‌های زیرزمینی و زیستگاه‌های طبیعی شناخته می‌شوند.
• قسمت شرقی: این بخش شامل تپه‌ها، تپه ماهورها و دشت‌های نسبتا کوچک است. این نواحی نیز به دلیل وجود خاک حاصلخیز و آب کافی، مکان مناسبی برای رشد گیاهان مختلف به شمار می‌آیند.

2.2. اقلیم

اقلیم منطقه میان جنگل متاثر از موقعیت جغرافیایی و ارتفاعات آن است. این ناحیه به طور کلی دارای آب و هوای مدیترانه‌ای با تابستان‌های گرم و خشک و زمستان‌های سرد و مرطوب است. بارش باران به صورت فصلی در پاییز و زمستان رخ می‌دهد و این امر تاثیر مستقیمی بر تنوع گیاهی و جانوری منطقه دارد.

3. تنوع زیستی

3.1. گیاهان

منطقه میان جنگل دارای حدود 325 گونه گیاهی است که تنوع بالای آن به دلیل شرایط اکولوژیکی مناسب و خاک حاصلخیز این ناحیه است. در این منطقه، گیاهان دائمی، بوته‌ای، درختی و درختچه‌ای رشد می‌کنند. برخی از گونه‌های گیاهی مهم شامل:

• گیاهان دارویی: این گیاهان به دلیل خواص درمانی خود، مورد توجه قرار دارند و به عنوان منبع درآمد برای برخی از اهالی منطقه شناخته می‌شوند.
• گیاهان زینتی: برخی از گیاهان به عنوان گیاهان زینتی شناخته شده و به بازارهای محلی عرضه می‌شوند.

3.2. جانوران

در کنار تنوع گیاهی، این منطقه میزبان گونه‌های جانوری متنوعی نیز می‌باشد. از جمله جانوران ساکن در میان جنگل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پستانداران: کل و بز، قوچ و میش، گرگ، روباه و گراز از جمله پستاندارانی هستند که در این منطقه زندگی می‌کنند.
• پرندگان: این منطقه محل زندگی انواع پرندگان، به ویژه بازهای شکاری، کلاغ نوک سرخ، باقرقره شکم سیاه و هوبره است. وجود این پرندگان نشان‌دهنده سلامت اکوسیستم و تعادل زیستی در این منطقه است.
• خزندگان: لاک‌پشت‌های مهمیزدار و خزری، انواع مارمولک و سوسمار، مارها و دوزیستان از جمله خزندگان این منطقه به شمار می‌آیند.

4. اهمیت زیستگاهی

4.1. حفاظت از زیستگاه‌ها

منطقه حفاظت شده میان جنگل به عنوان یک زیستگاه طبیعی، نقش مهمی در حفظ تنوع زیستی و اکوسیستم‌های طبیعی ایفا می‌کند. حفاظت از این منطقه به حفظ نسل‌های آینده و جلوگیری از انقراض گونه‌ها کمک می‌کند.

4.2. حفظ منابع آب

این منطقه به عنوان یکی از منابع آب مهم در شهرستان فسا شناخته می‌شود. کوه‌ها و تپه‌ها به عنوان منبع آب‌های زیرزمینی عمل می‌کنند و با ذخیره‌سازی آب باران، به تأمین آب مورد نیاز اهالی منطقه کمک می‌کنند.

4.3. پایداری محیط زیست

حفاظت از این منطقه به حفظ تعادل زیستی و جلوگیری از تخریب محیط زیست کمک می‌کند. با ایجاد مناطق حفاظت شده، می‌توان به حفظ و احیای اکوسیستم‌ها و تنوع زیستی کمک کرد.

5. فعالیت‌های حفاظتی

5.1. اقدامات حفاظتی

سازمان حفاظت محیط زیست با همکاری نهادهای محلی، اقداماتی را برای حفاظت از این منطقه انجام می‌دهد. این اقدامات شامل:

• نظارت بر فعالیت‌های انسانی: جلوگیری از شکار غیرمجاز و بهره‌برداری‌های نامناسب از منابع طبیعی.
• آگاهی‌بخشی: برگزاری کارگاه‌ها و سمینارها برای آموزش اهالی منطقه درباره اهمیت حفاظت از محیط زیست.
• برنامه‌ریزی‌های حفاظتی: تدوین برنامه‌های حفاظتی و پژوهشی برای بررسی و ارزیابی وضعیت زیستگاه‌ها و گونه‌های جانوری و گیاهی.

5.2. مشارکت محلی

مشارکت اهالی محلی در حفاظت از این منطقه بسیار مهم است. آموزش و ایجاد آگاهی در میان ساکنان محلی می‌تواند به کاهش تخریب محیط زیست و حفاظت از گونه‌های جانوری و گیاهی کمک کند.

6. جاذبه‌های گردشگری

6.1. طبیعت‌گردی

منطقه حفاظت شده میان جنگل به عنوان یکی از جاهای دیدنی فسا، جاذبه‌های گردشگری بسیاری را به خود اختصاص داده است. طبیعت‌گردان می‌توانند از زیبایی‌های طبیعی این منطقه لذت ببرند و با طبیعت دست‌نخورده آن ارتباط برقرار کنند.

6.2. کوهنوردی

با توجه به وجود کوه‌ها و تپه‌های زیبا، این منطقه به عنوان مقصدی مناسب برای کوهنوردی و پیاده‌روی شناخته می‌شود. کوهنوردان می‌توانند از چالش‌های طبیعی این منطقه بهره‌مند شوند و از مناظر زیبا و تنوع زیستی آن لذت ببرند.

6.3. عکاسی و پژوهش

عکاسان و پژوهشگران نیز می‌توانند از زیبایی‌های طبیعی و تنوع زیستی این منطقه بهره‌برداری کنند. این منطقه به عنوان یک محیط مناسب برای انجام تحقیقات اکولوژیکی و زیست‌محیطی شناخته می‌شود.

7. چالش‌ها و راهکارها

7.1. چالش‌ها

حفاظت از منطقه میان جنگل با چالش‌هایی روبرو است. برخی از این چالش‌ها عبارتند از:

• شکار غیرمجاز: شکار غیرمجاز جانوران و تخریب زیستگاه‌ها به عنوان یکی از چالش‌های اصلی در این منطقه شناخته می‌شود.
• تخریب محیط زیست: فعالیت‌های انسانی، مانند کشاورزی و ساخت و ساز، می‌تواند به تخریب زیستگاه‌ها منجر شود.

7.2. راهکارها

برای مقابله با این چالش‌ها، نیاز به همکاری تمامی نهادها و افراد مرتبط با محیط زیست داریم. برخی از راهکارهای پیشنهادی عبارتند از:

• آموزش و آگاهی‌بخشی: برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی برای ساکنان محلی و گردشگران درباره اهمیت حفاظت از محیط زیست و قوانین مربوط به آن.
• تقویت نظارت‌ها: افزایش تعداد نیروهای حفاظتی و نظارت بر فعالیت‌های انسانی در منطقه برای جلوگیری از تخلفات.
• توسعه پایدار: ایجاد برنامه‌های توسعه پایدار که به حفاظت از محیط زیست و توسعه اقتصادی اهالی منطقه کمک کند.

منطقه حفاظت شده میان جنگل نه تنها به عنوان یک اکوسیستم غنی و تنوع زیستی، بلکه به عنوان یکی از مهم‌ترین مناطق طبیعی و گردشگری شهرستان فسا شناخته می‌شود. حفاظت از این منطقه و ارتقاء آگاهی جامعه درباره اهمیت آن، نیازمند همکاری همه جانبه نهادهای دولتی، سازمان‌های غیردولتی و مردم محلی است. امیدواریم با توجه به تلاش‌های انجام شده، این منطقه همواره به عنوان نگینی در دل طبیعت ایران باقی بماند و به نسل‌های آینده انتقال یابد.