سعدیه

سعدیه شیراز یا آرامگاه سعدی مکانی آشنا برای علاقه مندان به شعر و شاعر ایرانی می باشد که همواره بسیاری از علاقه مندان  را از نقاط مختلف خارج و داخل ایران به شیراز می کشاند. سعدیه جزء جاذبه های دیدنی و تاریخی شیراز محسوب می شود و آرامگاه یکی از بزرگترین و معروف ترین شاعر های ایرانی را در خود جای داده است. سعدیه از جمله مکان هایی است که عاشقان شعر و ادب پارسی به بازدید آن می پردازند. حافظ، سعدی شیراز شهرت جهانی دارند و  هرساله ارامگاه این دو بزرگوار در داخل شهر شیراز مورد استقبال گردشگران قرار می گیرد. با پرواز ما  همراه شویم تا با این بنای زیبا بیشتر آشنا شویم.

زندگی سعدی

امروزه همه ایرانیان و دوستداران شعر و ادب فارسی در سراسر دنیا  نام سعدی شیرازی را شنیده اند و اکثر افراد نیز این فرد را به عنوان یکی از بزرگترین شاعر های دوران گذشته می شناسند. نام اصلی سعدی شیرازی شرف االدین مصلح شیرازی می باشد که پس از خلق بوستان و گلستان به این صفت معروف شده است.  سعدی علیه رحمه  در قرن هفتم زندگی می کرد. سعدی در شیراز بدنیا امد، کودکی اش در این شهر  گذشت و در شیراز درگذشت. سعدی در کودکی پدرش را از دست داد و مادرش اهل کازرون بود. سعدی از خردسالی و علاقه زیادی به خواندن و نوشتن داشت.  همواره علاقه زیادی به مکتب خانه داشت  دروس مقدماتی را در شیراز به اتمام رساند. اوضاع نابسامان کشور در انتهای سلطنت سلطان محمد خوارزمشاه و حمله سلطان غیاث الدین خوارزمشاه به شیراز باغث شد که سعدی از شیراز مهاجرات کند. سعدی بسیاری از نقاط دنیای زمان خود را دید. به هندوستان، حبشه، مصر و شمال آفریقا سفر کرد. تحسلات خود را در مدرسه نظامیه بغداد به اتمام رساند. دوران جهانگردی سعدی در حدود 30 سال به طول انجامید. هنگام بازگشت به شیراز در خانقا سکونت کرد و دو اثر زیبای خود گلستان و بوستان را نوشت. جایگاه بزرگ سعدی در بین ایران دوستان باعث شده است مه اول اردیبهشت را روز سعدی نامیده اند.

تاریخچه سعدیه

سعدیه در ابتدا محل زندگی سعدی بوده است. وی اواخر عمرش را در آنجا می‌گذرانده و سپس در همین مکان به خاک سپردند. شمس‌الدین محمد صاحب‌دیوان وزیر معروف اباقاخان، مقبره ای برای سعدی می سازد. این مقبره توسط حاکم شیراز تخریب شد. کریم‌خان زند دستور داد  بنایی معروف به عمارتی ملوکانه بر بالای آرامگاه سعدی بنا گردید. این بنا در دو طبقه ساخته شده است. در طبقه پایین راهرویی وجود داشته بود در دو طرف راهرو دو اتاق کرسی‌دار ساخته شده بود. در اتاقی که سمت شرق راهرو بود، قبر سعدی قرار داشت و معجری چوبی آن را احاطه کرده بود. قسمت غربی راهرو نیز موازی قسمت شرقی، شامل دو اتاق می‌شد، که بعدها شوریده شیرازی  شاعر نابینای شیرازی در اتاق غربی این قسمت به خاک سپرده شد. در اوایل دوران قاجار، یکی از علمای شیراز به دلیل انتساب سعدی به مذهب اهل تسنن، دستور تخریب و شکستن سنگ آرامگاه او را می‌دهد. علی‌اکبرخان قوام‌الملک شیرازی نسبت به تهیه و نصب سنگ کنونی اقدام کند، و بخشی از اشعار سعدی برگرفته از بوستان را که در ستایش پیامبر اسلام سروده شده‌اند، با اندکی تغییر روی آن حک کند. این سنگ در بنای ساخته شده توسط کریم‌خان زند تا زمان آغاز ساخت آرامگاه کنونی وجود داشت. این بنا چندین بار مرمت شد یک بار توسط فتحعلی‌خان صاحب‌دیوان و حبیب‌الله‌خان قوام‌الملک. بنایی که در زمان کریم‌خان ساخته شده بود تا سال ۱۳۲۷ ه‍.ش برپا بود. ساخت بنای جدید آرامگاه سعدی که طراحان آن ایرانی و معماران و کارگران آن نیز شیرازی بودند، با اقتباس از کاخ چهل‌ستون و تلفیقی از معماری قدیم و جدید ایرانی در باغی به مساحت هشت هزار مترمربع به پایان رسید. در محوطه ارامگاه سعدی از قدیم ایام اب زلال روان است که برای مردم شیراز بسیار اهمیت دارد. گفته شده است استحمام با اب سعدیه شفا بخش است.

معماری سعدیه

طراحی و نقشه  بنای سعدیه توسط فروغی انجام شد. فروغی یک معمار مدرنیستی بود و علاقه زیادی به تاریخ و فرهنگ قدیم ایران داشت. فروغی بر این اعتقاد داشت رابطه ساختمان ها از نظر ظاهر و سبک به دو دسته تقسیم می شوند که این دو دسته شامل رابطه ظاهری و رابطه حقیقی می باشند. آن فرد درباره رابطه ظاهری اشاره ای به معماری ساسانی داشت که با الگو برداری از معماری هخامنشی سعی داشتند تا خلق شباهت بین معماری ساسانی و هخامنشی را انجام دهند. طراحی و نقشه عمارت الهام گرفته از عناصر معماری سنتی ایران  است. طرح معماری سعدیه  شبیه به L انگلیسی می باشد که از یک ایوان ستون دار بلند و یک رواق کشیده تشکیل شده است. ساختمان سعدیه با اقتباس از کاخ چهلستون می باشد که تلفیقی از معماری جدید و قدیم ایرانی در آن به کار رفته است. ورودی اصلی بنا توسط آندره گدار طراحی شده است. سعدیه در واقع باغ و بوستان بزرگی است که قبر شیخ در وسط آن قرار دارد. مقبره شیخ در وسط عمازتی 8 ضلعی قرار دارد. داخل عمارت تا سقف با کاشی کاری فیروزه ای رنگ شده است. در این عمارت 7 کتبه مشاهده می شود که برروی ان ها اشعاری از گلستان و بوستان است.  آرامگاه سعدیه شیراز دارای بخش های مختلفی می باشد که در نهایت این باغ بزرگ و زیبا را تشکیل داده اند. ابتدا به سراغ مقبره شیخ می رویم که سنگ قبر وی درست در مرکز عمارتی هشت ضلعی قرار گرفته و دارای یک سقف با کاشی کاری های فیروزه ای رنگ می باشد. شما با ورود به این عمارت در هفت ضلع آن کتیبه هایی مختلف را مشاهده خواهید کرد که در آن ها اشعاری از گلستان و بوستان، قصاید، بدایع و طیبات شیخ به خط ابراهیم بوذری حکاکی شده اند. متن کتیبه ای که بر روی قبر شیخ نصب شده است نیز توسط علی اصغر حکمت می باشد. بر روی آرامگاه گنبدی از کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ ساخته شده‌است. سنگ‌های پایه‌های بنا، سیاه رنگ است و ستون‌ها و جلوی ایوان از سنگ گرانتیت قرمز مخصوصی ساخته شده‌است. نمای خارجی آرامگاه از سنگ تراورتن و نمای داخلی آن از سنگ مرمر است.

بنا در سمت چپ به رواقی متصل می‌شود که در آن هفت طاق وجود دارد که با کف‌سازی سیاه رنگ به آرامگاه شوریده شیرازی پیوند می‌خورد. این آرامگاه در یک اتاق قرار دارد و کتیبه‌ای بر سر در آن است که شاعر را معرفی می‌کند و شعری از خود شاعر بر کاشیهای سرمه‌ای بر روی دیوار نوشته شده‌است.

حوض ماهی

حوض ماهی در سمت چپ بوستان واقع است. حوض با زیربنایی در حدود سی مترمربع، با سی پله به صحن آرامگاه وصل می‌شود. مشهور است که سعدی نزدیک زاویه خود، حوضچه‌هایی از سنگ مرمر ساخته بوده که آب در آن‌ها جریان داشته‌است.. کاشی کاری‌های داخل حوض ماهی که به سبک عمده سلجوقی است، بر فراز حوض ماهی یک نورگیر به شکل هشت ضلعی و دو نورگیر چهارضلعی در طرفین آن قرار دارد.محوطه باغ به سبک ایرانی گل‌کاری، درخت‌کاری و باغچه‌بندی شده‌است. در وسط حیاط دو حوض مستطیل شکل، با جهت شمالی – جنوبی در دو طرف محوطه آرامگاه قرار دارد و حوض دیگری در جهت شرقی – غربی در مقابل ایوان اصلی بنا واقع شده‌است. وجود قتاتی زیبا در بوستان بر جذابیت این مجموعه افزوده است. قنات سعدیه است که در عمق ده متری مقبره قرار دارد و در سمت چپ بنا به حوضچه ای هشت ضلعی به نام حوض ماهی می ریزد. قنات سعدیه جایی است که مردم لباس های خود را در حوض می شستند و معتقد بودند که از بیماری شفا می یابند